زانوی فولادی فشار قوی یک قطعه متصل کننده در لوله ها و شیرآلات صنعتی است که برای تغییر مسیر لوله استفاده می شود. این قطعه از جنس فولاد کربنی است و در اندازه ها و کلاس های فشار مختلفی، بسته به نیاز کار، تهیه و تولید می شود. اندازه ها برحسب اینچ در محدوده ای از یک چهارم تا چهار می باشد و بازه فشار کاری بر حسب بار سنجیده می شود. همچنین زانوی فولادی فشار قوی باید استقامت دمایی لازم را جهت بکارگیری در چرخه های دمایی فرایندهای صنعتی، داشته باشد.
زانوی فولادی فشار قوی از نظر شکل ظاهری و بر اساس زاویه زانو، اغلب در زوایای 45 درجه، 90 درجه و 180 درجه، تولید و به کار برده می شود. هرچند زانو که در هر زاویه دلخواهی نیز می تواند برش داده شود.
زانوی نود درجه با نام دیگر زانوی عمودی و زانوی 180 درجه، به نام زانوی یوترن(U-Turn) نیز معروف هستند.
زانوی فولادی فشار قوی به دو نوع شعاع کوتاه و شعاع بلند تقسیم می شوند. در نوع بلند، شعاع زانو یک و نیم برابرِ قطر نامی لوله است و طبیعی است که فضای بیشتری هم اشغال می کند. نوع شعاع کوتاه، شعاعی برابر با قطر لوله دارد.
از دیگر زانو فولادی فشار قوی می توان به زانوی تبدیل اشاره کرد که هدف استفاده از آن، پیشگیری از افت فشار در خط جریان می باشد. بدین منظور تغییر جهت سیال و سایز لوله به طور هم زمان، مورد نیاز است که توسط زانوی تبدیل فراهم می شود. در این صورت علاوه بر کاهش آشفتگی در جریان سیال که ناشی از همزمانی تغییر جهت و سایز لوله است، صرفه جویی در اتصالات لوله کشی نیز می شود.
نوع دیگری از زانوی فولادی فشار قوی، زانو هایی هستند که شعاع بزرگی در حد سه تا پنج برابر قطر لوله دارند و خم نامیده می شود. شعاع زیاد این زانوها موجب می شود تغییر جهت به آرامی صورت پذیرد و در نتیجه افت فشار کمی به سیستم وارد شود.
زانوی فولادی فشار قوی در صنایع مختلف از جمله گاز، بخار، آب، هوای فشار زیاد و غیره استفاده می شود.
کاربرد محیطی زانوی فولادی فشار قوی: یکی از مهم ترین نکات در استفاده از زانوهای فولادی، محیط کاربردی آنهاست که باید ایجاد زنگار و اکسیداسیون نکند چرا که این زانو ها در برابر خوردگی مقاومت کمتری نسبت به استیل دارند.
کاربرد مکانیکی زانوی فولادی فشار قوی: زانو های فولادی به دلیل درصد کمتر نیکل در ساختار خود، شکننده تر از استیل هستند و با این حال اگر از کربن کافی در ساختار، تشکیل شده باشند دارای مقاومت حرارتی بیشتر هستند و سهولت بیشتری در عملیات حرارتی دارند.
کاربرد ظاهری زانوی فولادی فشار قوی: زانوهای فولادی بایستی پس از پرداخت، رنگ بشوند در غیر این صورت ابتدا لکه دار می شوند و سپس زنگ می زنند. همچنین در صورت خراشیدگی بایستی جای خراش، دوباره رنگ شود.
از آنجایی که انتقال و هدایت سیال در این صنایع اهمیت زیادی دارد، اتصالات مورد استفاده در مسیر خطوط لوله ها نیز به منظور تغییر مسیر سیال در لوله ها مورد استفاده قرار می گیرند. دو نوع شعاع بلند و شعاع کوتاه در زانوی فولادی فشار قوی وجود دارد که نوع بلند آن، در سیستم هایی که بایستی افت فشار کمی داشته باشند به کار می رود.
موارد کاربرد زانو از نظر شکل ظاهر به شرح زیر است:
زانوی 45 درجه: این زانو موجب ایجاد تغییر زاویه چهل پنج درجه در مسیر حرکت سیال می شود. در جایی که نیاز به تغییر مسیر در یک جهت باشد، این زانو به کار می رود. این زانو در مقایسه با انواع دیگر اصطکاک و در نتیجه تغییر فشار کمتری را موجب می شود.
زانوی 90 درجه: این زانو با تغییر نود درجه در مسیر حرکت سیال، یکی از پرکاربردترینِ اتصالات در تاسیسات صنعتی است. علاوه بر این، این زانو با تغییر سایز لوله، فشار سیال عبوری را کنترل و به پایداری سیستم کمک می کند.
زانوی 180 درجه: این قطعه برای مسیر رفت و برگشتی در سیستم مورد استفاده می باشد. در خروجی مخازن، مبدل ها و سیم پیچ های حرارتی و همچنین در سیستم های کم آشوبِ رسوب گذاری کاربرد دارد.
در تعیین قیمت زانوی فولادی فشار قوی، عوامل مختلفی نظیر کیفیت مواد اولیه مورد استفاده، روش تولید، کشور سازنده و برند شرکت تولید کننده تاثیر گذار هستند و البته با توجه به شرایط اقتصادی حاکم بر جامعه طبیعی است که نرخ تورم و نوسان های ارز در بازار بر قیمت نهایی این محصول تاثیر گذار هستند. از سویی دیگر هرچه فشار کاری زانوی فولادی بالاتر باشد بالطبع قیمت بالاتری خواهد داشت چرا که ایجاد مقاومت لازم در فشار بالا در زانو، مستلزم استفاده از تکنولوژی و دستگاه های خاصِ تولید و همچنین انجام آزمایش هایی بر روی زانو، است که در اختیار همه تولید کننده ها و همه کشورها نیست. بنابراین بر قیمت تمام شده زانو اثر گذار است.