ورق پانچ (مشبک) و انواع آن

ورق پانچ یا به اصطلاح دیگر ورق مشبک ( perforated metal ) محصول انجام عملیات پانچ بر روی انواع ورقه های فلزی می باشد. ورق های فلزی می توانند از جنس ورق گالوانیزه ( ورق سفید )، ورق روغنی ( ورق نورد سرد)، ورق سیاه ( ورق نورد گرم)، ورق استیل و یا ورق آلومینیوم باشند که بسته به نوع کارایی و خواصی که در این نوع ورق ها وجود دارد می توانند در موارد مختلف مورد استفاده قرار گیرند. در ابتدا می خواهیم با پانچ و فرآیند آن آشنا شویم.

---

تاریخچه ساخت ورق پانچ

تاریخچه ساخت ورق پانچ در حدود 150 سال پیش و در اواخر قرن نوزدهم می باشد. کارگران معادن زغال سنگ در آن زمان با استفاده از ابزارهای ابتدایی و به صورت دستی سوراخ هایی را بر روی ورق های فلزی ایجاد می کردند و از آن برای غربالگری زغال سنگ استفاده می نمودند. زمان بر بودن، سختی و صرف نیروی زیاد موجب پدیدار شدن روش های نوین در این زمینه گردید و همان طور که در ادامه به آن خواهیم پرداخت، امروزه از دستگاه های مدرنی همچون لیزر و CNC ، پرس پانچ، پرفوراسیون غلتکی و . . . استفاده می گردد.

---

پانچ ورق

پانچ، قابلیتی است که بوسیله آن بر روی فلزات، فرم های مختلف، حکاکی و مارک زنی صروت می گیرد. پانچ ورق عملیات تحت فشار است که توسط دستگاه پرس به فلز نیرو وارد می شود و با برش دادن قطعه، سوراخی ایجاد می گردد. غالباً پانچ پس از عبور از قطعه و سوراخ کردن آن، به یک حفره حدیده در زیر قطعه وارد می شود. طی عملیات پانچ ورق، با برش فلز، یک تکه از آن جدا شده و به عنوان قراضه فلزی به داخل حفره ایجاد شده می افتد. بسته به نوع و جنس قطعه‌ای که پانچ می‌شود، بازیافت می شوند و دوباره مورد استفاده قرار می گیرند یا به طور کلی دور ریخته می شوند. این مورد در قیمت ورق پانچ ، تاثیر بالایی دارد. چرا که در حالت غیر بازیافت، هزینه کل ورق از خریدار دریافت می شود.

پانچ نسبت به لیزر، سرعت بالاتر و هزینه کمتر دارد که فرمدهی پیچیده را نیز انجام می دهد. از دیگر مزایای پانچ نسبت به لیزر، می توان موارد زیر را نام برد :

• سرعت بسیار بالا در برش و فرم دهی قطعات
•  دقت بسیار بالا در اشکال پیچیده در حد هزارم میلی متر
• فرم دهی و ایجاد اشکال دلخواه و پیچیده ورق فلزی و غیر فلزی
• صافی سطح بالا در برش ها و سوراخ کاری ها
• ضایعات کم متریال
• ایجاد سوراخ و شیارهای بسیار ریز تا 1 میلیمتر با توجه به جنس و ضخامت فلز
• امکان ایجاد همزمان چندین قطعه در یک ورق همزمان
• امکان ایجاد حکاکی و برش همزمان بر روی ورق در یک زمان کاری

CNC برگرفته ازControl Numerical Computer ، به معنی کنترل عددی کامپیوتر می باشد. دستگاه CNC ، دستگاه هایی هستند که کلیه فرآیند پانچ اعم از حرکت در همه محورها و عملیات ماشین کاری در آنها، توسط یک کامپیوتر کنترل میشود. یعنی کلیه داده ها و اطلاعات دریافتی توسط کامپیوتر پردازش شده و سپس توسط ریزپردازنده ها (Micro Processor) با علائم الکتریکی (Pulse) تبدیل شده و سپس به موتور محورهای محرکه منتقل میشوند.

---

فرآیند تولید ورق پانچ

به منظور تولید ورق پانچ تا ضخامت های معین و بسته به جنس آن، ورق فلزی تحت فشار پرس دستگاه پانچ قرار می گیرد و با ایجاد حفره هایی بر روی تمام سطح آن، ورق فلزی به شکل مشبک یا اصطلاحا پانچ در می آید. حفره ها و سوراخ های ایجاد شده بر روی ورق پانچ می تواند در اشکال مختلف همانند دایره، مستطیل، مربع و . . . باشد و به منظور تولید ورق پانچ با اشکال پیچیده تر نیاز به محاسبات بیشتر و عبور متعدد ورق فلزی در زوایای مختلف از زیر دستگاه پانچ می باشد. این نوع فرآیند متداول ترین نوع تولید ورق پانچ می باشد که در صنعت کاربرد بسیار زیادی دارد.

امروزه با پیشرفت تکنولوژی و به روز شدن ماشین آلات صنعتی، دستگاه های CNC نقش بسیار پررنگی را در انواع فرآیند های تولید ایفا می کنند. به منظور تولید ورق های پانچ با اشکال پیچیده نیز از دستگاه های پانچ CNC استفاده می گردد که از کامپیوتر و نرم افزار های طراحی فرمان می گیرند. این نوع دستگاه ها به کاربر این امکان را می دهند تا با حرکت دادن ورق فلزی در راستای محورهای افقی ( X-Y ) و قرار گرفتن آن زیر رام دستگاه طرح مورد نظر ورق پانچ با کمترین خطا و زمان ممکن بر روی آن نقش ببندد.
دستگاه CNC امکان ایجاد اشکال پیچیده را در ورق های فلزی دارد. برای این منظور پانچ های متعدد و ضربات مجزا را با هم ترکیب نموده و شکل دلخواه را یجاد می نمایند. این دستگاه همچنین قابلیت ایجاد اشکال سه بعدی مثل خم، فرورفتگی ، پیچ و برش نیمه ، دنده مارپیچی ، پانچ کردن لبه های برش داده شده را نیز دارد که بسته به نوع ورق، ظرفیت های متفاوتی می گیرند. اشکال سه بعدی بیشتر در محفظه های فلزی کاربرد دارند.

خمکاری ورق فلزی

خمکاری ورق های فلزی، شکل دهی یک قطعه از ورق بر روی یک محور می باشد به طوریکه هندسه آن قطعه تغییر نکند. خمکاری ورق یک عملیات رایج بوده و در صنایع تولیدی بسیار مورد استفاده قرار می گیرد. خمکاری ورق، ضمن ایجاد تغییرات در شکل ورق، در ضخامت آن تغییر ایجاد نمی کند ولی در موارد بسیار کم نیز، ضخامت ورق پانچ شده تغییر اندکی داشته است. خمش ورق، علاوه‌ بر آنکه برای ایجاد شکل هندسی مناسب در قطعه استفاده می‌شود، به‌منظور افزایش مقاومت و سختی یک ورق فلزی، تغییر گشتاور اینرسی یک قطعه و نیز برای تأمین زیبایی ظاهری و حذف لبه‌های تیز یک کار نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

---

انواع ورق پانچ (مشبک)

ورق های پانچ یا مشبک به طور معمول از ورق های روغنی، ورق گالوانیزه، ورق آلومینیوم، ورق سیاه، ورق استیل، ورق رنگی ورق مسی، ورق کامپوزیت و ….تولید می گردد. سایز معمول آن 1×2 می باشد ولی بنا به درخواست خریدار می تواند در سایزهای دیگر نیز برش داده شود. ضخامت معمول ورق های پانچ نیز 8 میلی متر می باشد.

ورق پانچ مشبک گالوانیزه

(سفید) : ضخامت بین 0.22 میلیمتر تا ۸ میلیمتر

ورق پانچ مشبک روغنی

(نورد سرد) : ضخامت بین 0.5 میلی متر تا 1.5 میلیمتر

ورق پانچ مشبک سیاه

(نورد گرم) : ضخامت بین ۲ میلیمتر تا ۲۰۰ میلیمتر و حتی بالاتر

ورق پانچ استیل

پانچ ورق استیل، یکی از پرکاربردترین پانچ های موجود در بازار است. ورق استیل به دلیل مقاومت بالا در برابر خوردگی که آن هم ناشی از وجود کروم در ورق می باشد، یکی از رایج ترین ورق های مورد استفاده در صنعت است. پانچ ورق های استیل نیز به همین مراتب، استفاده بالایی دارد. مقاومت در برابر خوردگی با مقدار کم کروم حدود 5 درصد اتفاق می افتد ولی برای تولید ورق های زنگ نزن، باید حداقل کروم 12 درصد باشد. بر مبنای مقاومت بالای آن، ورق استیل در صنایع، آب، نفت، هوا، نیروگاه، صنایع غذایی و دارویی، گاز و ... بسیار پرمصرف و پرتقاضا هستند.

ورق پانچ آجدار

پانچ ورق آجدار یکی دیگر از ورق های پانچ شده موجود است. ورق آجدار پانچ شده نوعی ورق گرم است که مانع از سرخوردن افراد و اشیاء می گردد. ورق های شیروانی، نوعی از این ورق ها محسوب می شوند. ورق های آجدار موجود در بازار ایران را معمولا شرکت های فولاد مبارکه اصفهان ، کشور روسیه و کشور قزاقستان تامین می کنند. ورق های پانچ شده یا مشبک، علاوه بر ضخامت و طول و عرض آنها که اهمیت بالایی دارد، چشمه ورق ها که همان اندازه سوراخ و برش ها است نیز اهمیت ویژه ای دارد. واحد چشمه ها نیز بر اساس میلی متر می باشد. از موارد مصرف ورق آجدار پانچ شده، استفاده در کف زمین های در حال ساخت، کف اتاق کامیون ها و وانت بارها، راه سازی، ساخت پله های اضطراری، ساخت دستگاه های صنعتی و ... را نام برد.

---

کاربرد های ورق پانچ

ورق های پانچ کاربردهای بسیار وسیعی در صنایع مختلف، معماری و حتی هنر دارند و استفاده از آن در زمینه های مختلف امری است انکار ناپذیر. کاربرد ورق های پانچ شده را به طور کلی می توان به موارد زیر تقسیم نمود ولی در ادامه موارد مصرف آنها را نیز در زمینه های مختلف بیان می کنیم.

• کاربرد ورق پانچ در حفاظ هواکش موتورخانه ها
• کاربرد ورق پانچ در ساخت قطعات لوازم خانگی
• کاربرد ورق پانچ درایستگاه های اتوبوس
• تولید صنایع فلزی و صنایع دکوراسیون
• حفاظی برای نیروگاه های برق
• حفاظ برای دکل های مخابراتی
• سقف و دیواره های آسانسور
• ساخت حفاظ هایی برای مناطق حساس نظامی و زندان ها
• ساخت درب هایی برای در پارکینگها ، ورودی منازل و انبارها
• جداسازی و دانه بندی در خطوط تولید مواد غذایی و کشاورزی
• قابل استفاده در پروژه های صنعتی ، ساختمانی ، بهداشتی ، پتروشیمی، ورزشی ، کشاورزی

کاربرد ورق پانچ در معماری

ورق پانچ در اجرای انواع نمای سازه های معماری و عمرانی مورد استفاده قرار می گیرد. ساخت انواع سقف و سایه بان ها، انواع حفاظ کشی ها، انواع پارتیشن، پانل های آکوستیک، دیواره و سقف های آسانسور و . . . از جمله کاربرد های ورق پانچ در این زمینه می باشد

کاربرد ورق پانچ در عمران و شهرسازی

از ورق های پانچ جهت ساخت و تولید انواع مبلمان شهری و سطل های زباله، دکل های مخابراتی، دیواره ایستگاه های تاکسی و اتوبوس، حفاظ چراغ های روشنایی معابر شهری و بین شهری و . . . استفاده می گردد و کاربرد آن در بسیاری از اماکن عمومی مکررا به چشم می خورد.

کاربرد ورق پانچ در صنایع خودرو سازی

از ورق های پانچ در تولید قطعات انواع خودرو های سبک و سنگین، ماشین آلات راهسازی و کشاورزی و . . . استفاده می شود که از آن جمله می توان به به ساخت انواع فیلترهای هوا و روغن، شبکه های تهویه و خنک کن، موتور تهویه در ماشین آلات سنگین، گریل های رادیاتور و . . . اشاره نمود.

کاربرد ورق پانچ در صنایع شیمیایی و تولید انرژی

از جمله استفاده های ورق پانچ در صنایع شیمیایی و تولید انرژی می توان به ساخت انواع فیلترها، سانتری فیوژها، سبد دستگاه های خشک کن، خالص کننده های گاز، صفحات شستشوی زغال سنگ و . . . اشاره نمود

کاربرد ورق پانچ در صنایع غذایی

ورق پانچ در صنایع غذایی نیز از اهمیت و کاربرد بالایی برخوردار است و از آن در ساخت انواع ماشین های خشک کن حبوبات، میوه و سبزیجات، ماشین آلات سورت و دانه بندی مواد غذایی، صفحات بو دادن انواع دانه های قهوه، صنایع پرورش ماهی و انواع آبزیان، ساخت محفظه جهت کندو های زنبور و . . . استفاده می گردد.

برای اطلاع از نحوه صادرات به صفحه صادرات ورق مراجعه فرمایید.

تهیه و تنظیم : مهندس محمد ابراری